Friday, April 6, 2012

Ralfa Kompendio (Parto 3)

André Albault

Negativa kai pozitiva influoi de informadiko: Che kreo de interneto ni chiui timis, char ne plu eblis uzi la signoliteroin, necesis uzi ASCII-literoin. Ni spertis la negativan influon.

Ne malesperante, chiu siaangule, ni serchadis. Unui intuicie au aferece, aliai science kai obyektive. Aperis skribformoi. Iui aktivigis la neuzatan h-kodon: ch, gh, hh, jh, sh.

Char ne eblas forigi signoin sen kompensa regulo, iui aldonis tian. Trovinte ion perfekte taugan sub la plumo de la Iniciatoro, ni nomis jin "Regulo de Zamenhof".

Aliai erare opiniis, ke la h-kodo allasas sistemain eraroin en la fonologion. Sekve ili proponis pseudosolvoin, el kiui la plei konata estas la x-kodo (cx, gx, hx, jx, sx, ux)!

Aliparte pro la laboroi de sciencklerulo, Jon Walter Yung (1937-1991), aperis jisdatigo de la h-kodo, sub la nomo "Nova Help-Alfabeto". Nun ni nomas jin "Ralfo".

Tiu skriboformo juadis komunain punktoin kun diversai skriboi au transskriboi. Ekde la Japona Hepburn-transskribo, la alfabetoi de la Indonezia, de la Swahila, la China pinyin, la transskribo de la India Nagara, jis la pli popolai transskriboi el la Cirilla kai el la Araba.

Fine de nia enketo ni konstatis, ke chio devenas el unu sama fonto! Nome el la Prononco-shlosilo, kiu enestis en chiu Angleza vortaro. La diversai skriboi kai transskriboi che sia formijo inspirijis el unu sama fonto. La scienco de ties autoroi pravigis tion.

Aliflanke formijis per si mem, ian partan komunecon de ortografio, kiun iui nomis Internacia Ortografio, dum ni proponis ion alian, kiel ni vidis.

Tio estis la pozitiva influo de informadiko.

Tiu chi bezonas tempon por disvastiji, same kiel Internet, Unicode... Same por Ralfo, kiu povus disvolviji. Inter personoi, kiui disponas pri Unikodo kai pri aliro al la signoliteroi, Ralfo ne grave rolas. Kompense jia uzado restas nepre necesa, se aliro ne estas garantiata!

Ni konstatu, ke tiu garantio ankorau ne ekzistas hodiau: la Rotterdama UEA-Centro plu uzas la h-kodon por dissendi siain informoin sur Internet. Ji kapablus dissendi ilin kun signo-literoi. Ji tion ne faras, char iui ricevus nur kriplain tekstoin.

Tiu intera stato eble dauros sufiche, por ke homoi konsciiju, ke Ralfo estas bona solvo. Ji rezignis la ses signoliteroin, kiui ne sukcesis eniri en kiu ain alfabeto malgrau forpaso de pli ol yarcento, dum kiu multai lingvoi akiris au shanjis sian skribon. Ili eventuale uzis digramoin chie konatain pro la "Aro de Mondai Grafemoi".

La lingvo de Zamenhof perdus nenion, char la Fundamenta formo daure validas, dum ji juas pri plusa skribformo. Travidebla por multai, tiu donas al la lingvo fortoin por ekspansii tra la mondo.

Licencia de Creative Commons
Este obra está bajo una licencia de Creative Commons Reconocimiento-NoComercial-SinObraDerivada 3.0 Unported.